Nieuw internationaal rapport: voedselsystemen overschrijden planetaire grenzen

De analyse laat zien dat voedselsystemen wereldwijd een centrale rol spelen in zowel gezondheidsuitdagingen als milieuproblemen, maar ook dat verandering mogelijk is. 

Belangrijkste bevindingen 

• Een verschuiving naar gezondere voedingspatronen kan wereldwijd tot 15 miljoen vroegtijdige sterfgevallen per jaar voorkomen. 
• Voedselsystemen zijn verantwoordelijk voor circa 30% van de wereldwijde broeikasgasuitstoot. 
• Minder dan 1% van de wereldbevolking leeft momenteel in een zogenoemde ‘veilige en rechtvaardige ruimte’, waarin voedselzekerheid en planetaire grenzen in balans zijn. 
• De rijkste 30% van de wereldbevolking veroorzaakt meer dan 70% van de voedselgerelateerde milieu-impact, terwijl wereldwijd meer dan 1 miljard mensen ondervoed blijven. 

Planetaire grenzen onder druk 

Voedselsystemen zijn de grootste veroorzaker van het overschrijden van vijf planetaire grenzen — klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, landgebruik, zoetwatergebruik en nutriëntenvervuiling en nieuwe stoffen — en vormen daarmee een belangrijke hefboom voor verandering. 

Ook zonder fossiele brandstoffen opwarmingsrisico 

Het rapport waarschuwt dat zelfs bij een volledige wereldwijde afbouw van fossiele brandstoffen, voedselsystemen de opwarming van de aarde nog steeds voorbij de 1,5°C-grens kunnen duwen. Dat onderstreept de noodzaak om voedselproductie en -consumptie integraal mee te nemen in klimaat- en duurzaamheidsbeleid. 

Johan Rockström, Co-Chair van de Commissie en directeur van het Potsdam Institute for Climate Impact Research, licht toe: 

“Wat we op ons bord leggen kan miljoenen levens redden, emissies drastisch verlagen, biodiversiteitsverlies stoppen en bijdragen aan een eerlijker voedselsysteem.” 

Sociale rechtvaardigheid als randvoorwaarde 

Volgens de Commissie zijn duurzame voedselsystemen onlosmakelijk verbonden met sociale rechtvaardigheid. Wereldwijd verdient bijna een derde van de mensen die in voedselsystemen werken minder dan een leefbaar loon. 

Shakuntala Haraksingh Thilsted, Co-Chair van de Commissie, benadrukt: 

“Transformatie moet verder gaan dan het produceren van voldoende calorieën. Het moet het recht op voedsel, eerlijk werk en een gezonde leefomgeving voor iedereen garanderen.” 

De rol van de Planetary Health Diet 

Net als in 2019 speelt de Planetary Health Diet een centrale rol. Dit voedingspatroon — rijk aan groenten, fruit, peulvruchten, noten en volle granen, met beperkte hoeveelheden dierlijke producten — verbetert gezondheidsuitkomsten en verlaagt de ecologische impact van voeding. Tegelijkertijd stelt de Commissie dat dieetverandering alleen niet voldoende is en dat actie nodig is in de hele voedselketen. 

Walter C. Willett, Co-Chair van de Commissie, verwoordt dit als volgt: 

“De Planetary Health Diet is goed voor zowel mens als planeet, maar echte verandering vraagt om actie in het hele systeem.” 

Grote maatschappelijke opbrengsten mogelijk 

De analyse laat zien dat een fundamentele transformatie van voedselsystemen jaarlijks tot 5 biljoen dollar aan maatschappelijke baten kan opleveren, via betere gezondheid, herstelde ecosystemen en grotere klimaatbestendigheid — tegenover relatief beperkte investeringen van 200 tot 500 miljard dollar per jaar. 

Acht oplossingsrichtingen voor verandering 

De Commissie presenteert acht samenhangende oplossingsrichtingen die samen een praktisch raamwerk vormen voor overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties:

• Beschermen en stimuleren van traditionele, gezonde voedingspatronen 
• Creëren van toegankelijke en betaalbare voedselomgevingen die gezonde keuzes bevorderen 
• Toepassen van duurzame productiemethoden die koolstof opslaan, biodiversiteit versterken en waterkwaliteit verbeteren 
• Stoppen van ontbossing en omzetting van intacte ecosystemen voor landbouw 
• Terugdringen van voedselverlies en -verspilling in de hele keten 
• Verbeteren van arbeidsomstandigheden en het borgen van een leefbaar loon in voedselsystemen 
• Versterken van inspraak en vertegenwoordiging van werknemers in de voedselketen 
• Beschermen en erkennen van gemarginaliseerde groepen 

Samen bieden deze oplossingsrichtingen houvast om te werken aan een gezond, rechtvaardig en toekomstbestendig voedselsysteem. 

Meer weten? 

Lees het volledige artikel en achtergrondinformatie via EAT: 
https://eatforum.org/update/eat-lancet-commission-warns-food-systems-bre...